Doelen, drempels en paarden.

Verslag geschreven door de Nieuwe Kans over een sessie paardencoaching uit hun programma.

‘Zo man, dit is écht ziek!’ Jason* kijkt met grote ogen om zich heen. Zojuist heeft hij op gevoel een kaartje met een paardenafbeelding gekozen, zonder te weten dat er op de achterkant daarvan een tekst gedrukt staat. Daar is hij net achter gekomen En wat hem zo frappeert, is dat de tekst behorend bij zijn afbeelding precies de kern vat, van wat hij die ochtend ervaren heeft. Toen stond hij in de bak, met zijn voeten in de blubber, buiten bij pensionstal Equivert in Zuid Beijerland. Niet alleen, maar samen met nog vijf andere deelnemers en twee begeleiders van De Nieuwe Kans – en samen met coach Heleen de Mooij. Iedere maand krijgt een groepje DNK-deelnemers ‘paardencoaching’ van haar.

Weerstand

Vanochtend zijn ze met een busje uit Rotterdam-Zuid vertrokken, niet wetend wat te denken van wat er komen zou. Paardencoaching, wat moet je je daar bij voorstellen? Er waren vragen en er was weerstand. ‘Mijn schoenen mogen niet vies worden’. ‘Ik ben bang van paarden.’ ‘Het is koud buiten.’ ‘Wat heeft dit nou te maken met mijn traject?’ Heleen wist de weerstand echter snel te doorbreken door een persoonlijk en eerlijk verhaal te vertellen en te beschrijven wat paardencoaching is en door iets te delen over haar ervaring met eerdere groepen van DNK. En dus staat de groep een klein uurtje later in de bak, samen met de grote hengst Syl. Koud is het inderdaad en het regent ook nog even, maar ‘we zijn toch geen mietjes?!’, zegt Heleen en dat helpt.

Syl boezemt ontzag in, ook bij Jason, toch een jongen die niet snel ergens van schrikt en sportief is aangelegd. Het is een mooi gezicht: hoe deze jongeren, die in veel gevallen nauwelijks buiten de stad komen en gehard zijn door de straat, nu met veel respect naar dit paard staan te kijken. De meesten houden gepaste afstand; één blijft het liefst zelfs helemaal buiten het hek. Maar dat is niet de bedoeling. Ze moeten de confrontatie aan.

Een deelnemer van wie je het niet verwacht, een introverte jongen, stapt als eerste op het grote paard af. Heel rustig laat hij zich door het dier besnuffelen. De jongens met de grootste mond weten daarentegen niet hoe snel ze weg moeten komen als Syl een paar stappen in hun richting stapt. Ook Jason maakt zich uit de voeten. Gaandeweg de ochtend durven ze echter steeds meer. Heleen observeert en coacht. Jason krijgt de opdracht om een pion neer te zetten en daarbij te gaan staan. De pion symboliseert zijn doel(en) in het leven. Nog voor hij de pion heeft neergezet, trekt Syl deze uit zijn handen. ‘Je geeft je doel uit handen!’, wordt er van de zijkant geroepen. Heleen hoeft niet veel te zeggen, de analyses van de deelnemers zijn loepzuiver en glashard. Als haar iets bijzonders opvalt, deelt ze haar observaties en stelt vragen. ‘Gaan mensen snel over je grenzen heen?’, vraagt ze aan een deelnemer. ‘Laat je het initiatief over aan anderen, of pak je het zelf?’, vraagt ze een ander. Het is bijzonder om te zoen wat het paard oproept aan gedrag. ‘Het paard spiegelt het gedrag’, zegt Heleen. ‘Een paard ziet je zoals je werkelijk bent. Hij geeft niet om etiketjes: rijk of arm, blank of donker, dik of dun, strafblad of geen strafblad, ADHD of dyslectisch. Hij kijkt naar je houding en hoort je intonatie. Daar reageert hij op.’

Over je drempels

En dat is ook de ervaring uit eerdere sessies met deelnemers van DNK. ‘Eindelijk iemand die mij ziet staan’, zei een deelnemer. ‘Liever een uur Paardencoaching dan 10 uur bij de psycholoog’, zei een ander. ‘Ik zie mijzelf’, zei weer een ander. Het was duidelijk: hoewel het niet ieder ‘zijn ding’ was, maakte paardencoaching wat los bij de deelnemers. In 2017 was er gestart met een pilot tussen DNK en Stichting ‘In Eigen Kracht’, van Heleen de Mooij. En dit beviel zo goed, dat er afspraken zijn gemaakt om hier in 2018 structureel voortgang aan te geven. Heleen biedt dit aan, om niet, als een stuk maatschappelijke invulling van haar bedrijf. Eén keer per maand gaat een groepje (vooraf geselecteerde) deelnemers mee naar de paardencoaching. Er wordt met name geselecteerd op deelnemers die zich verstoppen achter afweermechanismen en die nog niet voldoende ‘open’ staan voor het programma. De dinsdag daarop mogen twee of drie van deze deelnemers, die dat graag willen, terugkomen voor individuele sessies, waarin ruimte is om nog wat dieper te gaan.

Dit keer zou dat Jason wel eens kunnen zijn. Want die draait gedurende de sessie helemaal om. Hij heeft de opdracht gekregen om een schuimrubberen stick in de bak neer te leggen. Deze stick symboliseert de drempels in het leven die het lastig maken om zijn doel te bereiken. Jason moet Syl aan een touw, bevestigd aan het halster, over die drempel leiden. Het duurt even voordat Syl met Jason mee stapt. Jason trekt aan het touw, maar Syl verzet geen stap. En als je aan 900 kilo trekt, dan kun je nog zo’n sterke sportschoolgast zijn, maar daar komt er geen beweging in. Heleen coacht Jason door hem tegen Syl te laten praten (‘Liefde en vertrouwen geven’, zegt Heleen, ‘en dan de leiding nemen en wéten waar je heengaat’). En warempel, dan laat Syl zich leiden. Ze lopen door de bak en komen in de buurt van de drempel. Jason versnelt en Syl ook. Jason schrikt, laat het touw vallen en rent schreeuwende bak uit. Heleen hoeft het niet eens in te vullen. Jason en de anderen trekken de conclusie zelf al: ‘Als het er op aankomt, ren je weg.’ ‘Je loopt weg voor je problemen man!’ Jason probeer het nog een keer. Opnieuw gaat Syl pas mee, nadat Jason hem aandacht heeft gegeven. Maar Jason is nog steeds zenuwachtig. Ze komen bij de drempel, maar in plaats van er óverheen, gaan ze er ómheen. Ook dat is uit het echte leven gegrepen, beaamt Jason. ‘Ik loop er liever omheen, dan dat ik het aanga.’ De derde keer lukt het half, maar erg overtuigend is het niet. Pas de vierde keer stappen zowel Jason als Syl helemaal over de drempel. Gejuich stijgt op aan de zijkant. Jason glundert: het is gelukt! De conclusie: weet waar je heen gaat, wat je doel is. Geef jezelf liefde en vertrouwen. Maar wees niet té lief voor jezelf. Blijf niet in bed liggen, als je er uit moet komen. Anders bereik je je doel nooit. Ga het aan. Ren niet weg, loop er niet omheen, maar ga er recht op af!’

Recht in mijn ziel

Als Jason dan even later een kaartje trekt, waar op de achterkant staat dat hij zelf richting moet geven aan zijn leven, roept hij het uit: ‘Dit is echt zíek, man!’ Toeval of geen toeval, doe er je voordeel mee, adviseert Heleen. Er wordt nog doorgesproken over angst en over het nemen van persoonlijke verantwoordelijkheid en zo stapt iedere deelnemer even later met een persoonlijk advies in het busje terug naar Rotterdam. Terug naar de harde werkelijkheid van de stad en het dagelijkse leven met al zijn doelen, problemen en drempels. Maar ook een unieke ervaring rijker en voorzien van stof tot nadenken, waar op DNK weer op voortgeborduurd kan worden met hun begeleiders. De meesten zijn enthousiast, op de terugreis. ‘Dat paard keek recht in mijn ziel man.’ En tegen Jason: ‘Jij kunt nu het evangelie van de paarden verkondigen! Geen woorden maar paarden.’ En passant wordt nog even een vooroordeel ontkracht. Waar ze op de heenweg nogal makkelijk oordeelden over wat ze zagen (‘Deze mensen zijn stinkend rijk. Zeker weten kweken ze wiet in die boerderijen!’), zeggen ze nu: ‘Deze mensen moeten echt keihard werken om dat bedrijf te laten draaien. ’

* Om privacy redenen is de naam van Jason gefingeerd.

Tweegesprek tussen Andy Dos Reis (deelnemer DNK) en Amancio Batta (vrijwilliger bij DNK) over een sessie in het najaar 2017.

Ont-wikkelen

Andy: Eerst wilde ik niet gaan. Ik wilde op DNK blijven die dag. Ik had niks met paarden. Naar een manege gaan, met welk doel? Wat heeft dat te maken met mijn traject? Ik had er wel eens iets over gelezen, maar ik had niet gedacht dat het uitwerking op mij zou hebben.

Maar goed, ik ging mee en we kwamen aan en deden eerst een paar ‘out of the box’ oefeningetjes, een soort raadseltjes. Als je er naar keek zag het er moeilijker uit dan het eigenlijk was. Als een soort introductie. Heleen stelde zichzelf voor. Ze keek mij vaak aan. Ik dacht: ‘Volgens mij wat staat er te gebeuren vandaag!’

Batta: ‘Het ging ook over angst. De weerstand die iedereen ervaart als we daar heen gaan.’

Andy: ‘Daarna gingen we naar de paarden in die schuur. Contact maken. Ik dacht: ‘Doe maar niet.’ Maar daar kwam ik niet mee weg. Ik vond het raar, was bang dat hij zou bijten. Hij was niet klein.

Toen gingen we naar de cirkel waar de paarden los rondlopen. Er liepen twee paarden. Heel veel jongens die op DNK stoer zijn durfden daar niet in. Uiteindelijk ging iedereen, na veel gepush door Heleen. Ik ging als eerste. Even ballen laten zien. Ik ging gewoon lopen en kijken wat er gebeurde. Eén keek naar mij met een heel aparte blik. Die andere bleef eten. Ik liep naar de paarden toe en die liepen weg. Dat lag ook aan mij denk ik achteraf. Pas als je rust in jezelf zoekt merk je dat ze naar je toekomen. Dat is heel apart.

Batta: die paarden zijn heel eerlijk. Zodra jij innerlijk verandert, veranderen zij ook. Ze leren je om in het hier en nu te zijn, in het moment. Ze geven je steeds een nieuwe kans. Als jij onrustig bent, word jij ook onrustig. Angst voelen ze ook aan. Je moet ont-wikkelen.

Spacen

Andy: Je moet niet achter een paard gaan staan, dus ik was bang. Toen ik kalmeerde, merkte ik dat ook. Ze kwamen naar mij toe. Ik schrok een beetje. Toen werd eentje een beetje wild. Ik moest denken aan negatieve gebeurtenissen van vroeger; aan een nare ervaring in mijn jeugd. Zodra ik dat deed, begon het paard te spacen. Hij werd helemaal wild. Ik wilde eruit. Toen ik rustig werd, werd het paard ook rustig. Die emotie, ik wist niet dat dat er nog inzat. Ik moest het loslaten, een plek geven. Dan deden die paarden ook weer normaal. Dat heeft dus wel geholpen uiteindelijk.

Ik heb zelf bij twee psychologen gelopen en dat had een andere impact. Dit is niet te omschrijven. Ik praat niet één twee drie over mijn verleden, maar daar werd ik geconfronteerd. Ik had het diep weg gestopt.

Batta: ik zag iets wat heel diep in hem zat, dat loskwam. Ik zag emotie vrijkomen. Hij ging huilen. En niet zomaar huilen, maar heel diep.

Andy: De laatste keer dat ik een traantje had laten vallen was misschien tien jaar geleden.

Batta: Er gebeurde iets magisch. Ze voelen je emoties feilloos aan en alles wat je meesleept. De paarden zijn de leermeesters. En dan komt de coach en die vertaalt wat er gebeurt.

Opa

Andy: Heleen liet ons een oefening doen met pionnen en dingen die ze ook in zwembaden gebruiken. Die stonden symbool voor situaties of blokkades. Ik kom steeds weer op een ‘roytonde’*, dus ik ging een ‘roytonde’ maken. Toen moest ik denken aan gebeurtenissen die daarmee te maken hadden en moest ik die loslaten. Het paard liep dan naar de pion en beukte die pion om.

Na afloop was ik helemaal leeg. Thuis zat ik er nog veel over na te denken. De volgende dag voelde ik: er was iets veranderd. Ik voelde me rustiger, minder druk van binnen. Er zijn pionnen blijven staan, daarom heb ik met Heleen afgesproken om terug te komen. Ik wil mijn deel afsluiten.

Maar ik voel me nu beter. Ik heb iets achter me gelaten. Ik zit lekkerder in mijn vel. Ik heb gesprekken met Youz gevoerd over mijn verslaving. Nu twee maanden gestopt met blowen. Ik kan me voorstellen dat dit ook nog terugkomt in de gesprekken bij Heleen.

Het is vooral goed voor mensen die niet zo goed zijn in emotie tonen. Ik heb in mijn opvoeding nooit echt geleerd om goed om te gaan met emotie en ik weet zeker dat er genoeg anderen zijn waarvoor dat ook geldt!

Batta: Heleen gaat daar heel goed mee om.

Andy: ze is een heel aardige vrouw. Ze is perfect geschikt hiervoor. Zij moest ook een traantje laten. Batta: ik voelde het ook hoor!

Andy: van pijn naar boosheid ging het. De hele doos van pandorra ging open.

Het mooie was dat ik van Heleen een paard moest uitkiezen. Maar uiteindelijk koos het paard mij uit. Hij kwam naar mij toe. Het paard voelde het aan.

Ik moest denken aan de dag dat mijn opa belde en ik zat thuis te gamen. Omdat ik zat te gamen had ik geen zin om aan de telefoon te komen. Een week later was hij weggenomen door een misdrijf. Ik voelde me schuldig. Daar moest ik aan denken. Op dat moment gaf het paard mij een beuk. Hij liep tegen mij aan en ramde mij opzij. Alsof hij wou zeggen: ‘Laat het los!’ Heleen had nog nooit meegemaakt dat het paard zo wild werd. Maar er kwam ook heel veel levensenergie uit. Ik was bang hoor.

Spiegel

Andy: Ik heb het redelijk kunnen loslaten nu. Ik ben iemand die zijn emoties opkropt. Maar het gaat steeds beter.

Batta: We praten vaak en je doet het hartstikke goed.

Andy: Bij de een beter dan bij de ander.

Batta: Paarden liegen niet en jij kan ook niet tegen die paarden liegen. Een psycholoog heeft heel lang nodig om daarbij te komen en bij een paard gebeurt het in een uur.

Andy: Mensen werken uit een boek, een paard niet. Je wordt geconfronteerd. Ik blijf erbij, het kan een heleboel mensen helpen. Zeker weten.

Batta: Er gebeurt iets magisch als je bij die paarden bent. Je wordt geconfronteerd met jezelf.

Andy: Het is een spiegel.

Batta: ik vind dat je er een beter mens door wordt. Ik ben alle zes de keren mee geweest en altijd gebeurt er wel iets. Zeker bij jongens die echt in die spiegel durven te kijken. Je bent vrij om in die spiegel te kijken: ja of nee.